Thư viện mẫu
Mô Hình Trồng Cà Phê ở Tây Nguyên
Từ cuối thập niên 70 đến đầu thập niên 80, cây cà phê đã bắt đầu bén rễ trên mảnh đất Tây Nguyên màu mỡ. Tuy nhiên, kỹ thuật canh tác truyền thống tại đây khiến hệ sinh thái bị ô nhiễm.
Làm sao để kiến tạo một vùng cà phê năng suất, chất lượng cao ở Tây Nguyên nhưng vẫn đảm bảo bền vững môi trường là điều tâm huyết của những chủ mô hình “cà phê sạch”, “cà phê hữu cơ” hay “cà phê dưới tán rừng”, “cà phê cảnh quan”…
Hành động để “chữa lành”
Ở vùng cao nguyên huyện Di Linh (tỉnh Lâm Đồng) có xã Đinh Trang Hòa là một xã thuần nông, trong đó đồng bào dân tộc bản địa chiếm trên 50% dân số, sống bằng nghề canh tác cà phê là chủ lực.
Thế nhưng, cũng như nhiều vùng đất chuyên canh cây cà phê ở Tây Nguyên, hầu hết người dân ở Đinh Trang Hoà thường lạm dụng phân hóa học, sử dụng thuốc diệt cỏ, thuốc bảo vệ thực vật để cây cà phê phát triển tốt, cho năng suất cao. Điều này gây nên hệ lụy mất cân bằng hệ sinh thái cũng như ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm cà phê.
Việc bà con dân tộc bản địa ý thức về sản xuất cà phê hữu cơ, cà phê cảnh quan đang được nhân rộng ở nhiều nơi ở Tây Nguyên như một cách để “chữa lành” những tác hại về môi trường.
Trước thực trạng như vậy, 5 năm trở lại đây, một nhóm gồm 7 thành viên là chị em người dân tộc K’Ho với tên gọi “Oh mi KoHo coffee” đã lập ra mô hình liên kết sản xuất cà phê sạch theo hướng hữu cơ và hiện tại đã phát triển lên mô hình tổ hợp tác.
Điều đầu tiên nhóm này làm là cải tạo đất bằng cách giảm số lượng phân bón vô cơ, tăng cường phân ủ Compost được ủ từ lá cây dã quỳ, lá chuối, rơm rạ, trấu cà phê, phân chuồng…để bón cho cây. Sau vài năm thực hiện với diện tích vùng nguyên liệu trên 5,5ha, đến nay sản phẩm cà phê hữu cơ, cà phê sạch của nhóm đã chính thức đưa ra thị trường và được đón nhận rộng rãi.
Thành viên của nhóm là chị Ka Jràn Lum chia sẻ tôn chỉ, định hướng sản xuất cà phê của tổ hợp tác là phải mang 3 giá trị cốt lõi. Đó là giá trị chân thành, nguyên bản và tự nhiên, để giữ được hương vị đậm đà của dòng sản phẩm cà phê trên cao nguyên Di Linh.
Việc bà con dân tộc bản địa ý thức về sản xuất cà phê theo hướng hữu cơ, bền vững như trên đang được nhân rộng ở nhiều nơi ở Tây Nguyên như một cách để “chữa lành” những tác hại về môi trường như lâu nay. Để từ đó làm thay đổi tư duy, phương thức canh tác, nhằm từng bước mở rộng quy mô sản xuất cà phê chất lượng cao, đưa cây cà phê trở về với tự nhiên, với “mẹ thiên nhiên” như vốn có.
Không chỉ với cà phê hữu cơ, mô hình cà phê dưới tán rừng hay còn gọi là cà phê cảnh quan cũng được xem là một trong những cách để giúp cây cà phê ở Tây Nguyên phát triển bền vững.
Đi sâu vào trong một cánh rừng ở tỉnh Đắk Nông, ẩn mình dưới tán cây cao mát rượi, nhiều người không khỏi ngỡ ngàng khi nhìn thấy những vườn cà phê xanh mơn mởn xen lẫn với các loại cây trồng và thảm thực vật phong phú. Đó là kết quả tốt đẹp của một dự án chuyển đổi nông nghiệp bền vững tại Việt Nam do Ngân hàng Thế giới (WB) tài trợ nhằm xây dựng mô hình cà phê cảnh quan phát triển bền vững tại Tây Nguyên.
Cà phê cảnh quan là một sáng kiến nhằm đáp ứng tốt với bối cảnh biến đổi khí hậu hiện nay. Dự án nêu trên lấy cây cà phê làm chủ đạo, thiết kế trồng xen các loại cây che nắng, cây thảm phủ, giúp vườn cà phê đẹp và gần gũi với thiên nhiên, quan trọng hơn là thu nhập của các gia đình được cải thiện từ các cây trồng trong vườn.
Theo giới nghiên cứu, việc phát triển mô hình cà phê hữu cơ cho đến mô hình cà phê cảnh quan là hướng đi tất yếu, bền vững cho vùng đất Tây Nguyên trên cả ba khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường. Việc áp dụng quản lý thảm cỏ thay thế thuốc diệt cỏ sẽ giúp nông dân tiết kiệm nước tưới, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Từ đó, vườn cà phê trở thành môi trường sống của nhiều loại côn trùng, đặc biệt là kiến vàng. Khi loại côn trùng này làm tổ trên cây trong quá trình đậu trái, quả cà phê sẽ có hương vị thơm ngon đặc biệt, khác với những loại cà phê truyền thống bình thường.
Là một trong những hợp tác xã (HTX) tham gia mô hình cà phê dưới tán rừng, ông Phạm Văn Thạch, Giám đốc HTX Nông nghiệp hữu cơ Đắk Nông, cho biết HTX có 250 ha cà phê đang được thành viên phát triển theo hướng sinh thái, hữu cơ.
Như chia sẻ của ông Thạch, việc áp dụng quản lý thảm cỏ thay thế thuốc diệt cỏ giúp các thành viên tiết kiệm nước tưới do đã giảm bốc hơi nước và giữ ẩm, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, cây trồng phát triển khỏe mạnh. Không chỉ vậy, xung quanh vườn cà phê có thác nước, tạo nên cảnh thiên nhiên mát mẻ, trong lành, thích hợp cho du khách tham quan.
Còn theo ông Trần Hữu Trung, Giám đốc HTX Nông nghiệp dịch vụ Tân Phú Nông (thị xã Gia Nghĩa, Đắk Nông), từ khi mới thành lập HTX đã định hướng phát triển cà phê theo hướng cảnh quan bền vững. HTX hiện có hơn 100ha cà phê trồng theo hướng cảnh quan với 3 tầng sinh thái. Tầng cao là các trụ tiêu, cây ăn quả, tầng giữa là cà phê và tầng thấp nuôi dưỡng thảm cỏ, thực vật.
“Chúng tôi không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón hóa học, chỉ sử dụng đạm cá, đậu nành, tự ủ vỏ cà phê…để bón cho cây. Cách làm này không chỉ tiết kiệm chi phí đầu tư, mà còn tăng năng suất cây trồng, bảo vệ môi trường cũng như sức khỏe cho con người”, ông Trung nói.
Giúp nông dân hết tổn thương
Từ hành động “chữa lành” của những nông dân trồng cà phê trên vùng đất Tây Nguyên, trao đổi với Tạp chí Kinh Doanh, Ts. Abel Alonso (Đại học RMIT) – một chuyên gia quốc tế dành nhiều sự quan tâm đến ngành cà phê ở Việt Nam, cho rằng là nhà xuất khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới, Việt Nam đã vươn đến “vị thế chín muồi”, và nên theo đuổi các hoạt động gia tăng giá trị tích cực hơn, từ cà phê đặc sản đến cà phê hữu cơ, cà phê dưới tán rừng.
Là nhà xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới, Việt Nam đã vươn đến “vị thế chín muồi”, và nên theo đuổi các hoạt động gia tăng giá trị tích cực hơn, từ cà phê đặc sản đến cà phê hữu cơ, cà phê dưới tán rừng.
Nhất là khi nông dân muốn phát triển mô hình cà phê dưới tán rừng, nếu gắn với du lịch hoặc các hoạt động giá trị gia tăng khác được phát triển, các nhà hoạch định chính sách có thể đánh giá tiềm năng của cách làm đó trong cộng đồng, để các nỗ lực sẽ được thực hiện theo hướng có lợi cho nhiều người.
Theo Ts. Alonso, các nhà hoạch định chính sách cần tạo điều kiện cho nông dân trồng cà phê ở Tây Nguyên phát triển một cách bền vững thông qua việc đưa cây cà phê trở về với tự nhiên, gần gũi với thiên nhiên và các hoạt động gia tăng giá trị.
Bên cạnh đó, việc kiểm soát chuỗi cung ứng sạch càng chặt chẽ sẽ càng mang lại lợi ích cho nông dân trồng cà phê ở vùng đất này. Ngoài ra, theo ông Alonso, qua nghiên cứu thì thấy rằng các doanh nghiệp kinh doanh cà phê khi hợp tác với nông dân và HTX sẽ có thể đưa ra lời khuyên về nhu cầu chuyển từ số lượng sang chất lượng.
Trong quá trình trở về với tự nhiên, thông qua giáo dục và thuyết phục những người trồng cà phê sản xuất cà phê sạch đạt chất lượng đặc sản tốt nhất có thể, nhất là đạt giá trị cốt lõi tự nhiên, các chủ doanh nghiệp hay nhà quản lý đang gián tiếp giúp nông dân, HTX trồng cà phê ở vùng đất Tây Nguyên trở nên hiểu hơn về kinh doanh, ít phụ thuộc hơn, và ít bị tổn thương hơn.
“Điểm mấu chốt là nhiều nông dân trồng cà phê không thể phát triển và tạo ra các hoạt động gia tăng giá trị cho chính họ bao gồm xuất khẩu, nghiên cứu thị trường, và mở rộng thị trường mới. Các nhà hoạch định chính sách có thể đưa ra những hỗ trợ trực tiếp và gián tiếp”, Ts. Alonso nói.
Thanh Loan
- Xưởng Rang Trà Cafe
- Liên hệ:Barista Mr Nghĩa
- Zalo(Phone): 0942322324
- Email: tracafelamdong@gmail.com
- Website: www.rangxaycafe.com
Bài viết cùng chuyên mục:
Bạn cũng có thể tìm các bài viết khác trong chủ đề này
